Można pomyśleć – co to za bzdurne pytanie przecież codziennie rano ubieramy koszulkę. Kilka innych rzeczy też. Ba, ubieramy koszulkę nie byle jaką, w końcu dobieramy ją do własnego stylu czy nastroju. Wszystko po to, by jak najlepiej do nas pasowała, prawda? No właśnie… nie do końca. I bynajmniej nie kwestionujemy tego, że nosisz koszulki. Ale czy na pewno je ubierasz? Może wkładasz, zakładasz albo nakładasz? Ups! Jak się nad tym głębiej zastanowić, można się pogubić, bo słownictwo związane z odzieżą wydaje się skomplikowane. Tymczasem zupełnie tak nie jest, wystarczy, że przeczytasz ten krótki artykuł. Opowiemy Ci o tych kilku mylonych ze sobą czasownikach i wytłumaczymy, co zakładasz, co wkładasz, a co ubierasz.
Konstrukcje typu „ubrać sweter”, „ubrać sukienkę”, „ubrać garnitur” są w polszczyźnie niepoprawne. To kalki z języka niemieckiego i południowopolski regionalizm. Na czym polega błąd? „Ubrać” znaczy tyle co założyć coś na kogoś/coś. Jeśli więc powiedziałbyś / powiedziałabyś, że ubierasz buty, Twój rozmówca może zasadnie zapytać, w co te buty ubierasz. Nielogiczne, prawda? Dlatego warto zapamiętać tę zasadę, by ewentualnie nie zostać zaskoczonym(-ą) takim pytaniem. Nie ubieramy części garderoby – możemy za to ubrać choćby choinkę (np. w bombki) czy lalkę (np. w sukienkę).
Tu sprawa wygląda już inaczej, a wszystko dzięki – wydawałoby się nic nieznaczącemu – „się”. „Ubierać się” oznacza wkładać na siebie ubranie, obuwie, nakrycie głowy. Świat wyjaśniony! Ale uwaga: można się pomylić! Poprawna językowo konstrukcja z tym wyrażeniem to: ktoś / coś ubiera się – (w coś). Uzupełnienie „w coś” jest tu kluczowe, w przeciwnym razie mielibyśmy konstrukcję, o której pisaliśmy wyżej, typu „ubrać buty” – a to, jak już wiesz, jest niepoprawne. Możesz zatem spokojnie posłużyć się wyrażeniami typu „ubrać się w dżinsy”, „ubrać się w kapelusz”, „ubrać się w szpilki” – to jest ok!
„Nakładać” to ciekawy przykład – uniwersalny mix! Można pokusić się o stwierdzenie, że to jedna z bezpieczniejszych form, po które można sięgnąć, jeśli określenia związane z odzieżą sprawiają kłopot. Dlaczego? Dlatego że łączy w sobie znaczenia, jakie omawialiśmy powyżej. Wyjaśniamy: „nakładać” oznacza umieścić coś na czymś / kimś, ubrać kogoś w coś lub ubrać się. Brzmi jak dobry pomysł na wybrnięcie z sytuacji, gdyby umknęło Ci, jak poprawnie użyć poprzednich konstrukcji – na pomoc przychodzi „nakładać”, którym możesz rozwiązać problem. Sięgnij po tę formę, gdy tylko potrzebujesz ? Przykłady zastosowania? „dziewczynka nałożyła czapkę i rękawiczki” czy „dziadek nałożył wnukowi śpioszki”… I wiele więcej!
Kolejny smaczek? Nie ma sprawy, podrzucamy formę „włożyć” i już wyjaśniamy, jak sobie z nią poradzić. Jeśli w swojej wypowiedzi chciałbyś / chciałabyś opowiedzieć o czynności ubierania się w różne części garderoby, użyj formy „włożyć” – tak zalecają słowniki poprawnościowe. To więc też przyjazna konstrukcja ze względu na swoją uniwersalność, po którą możesz sięgnąć, gdy chcesz mieć pewność, że nie popełnisz gafy – jak na przykład przy wyrażeniach „ubrać” czy „ubrać się”, przy których łatwiej o błąd. Wkładamy na przykład koszulę, czapkę, kozaki.
Tak, wiemy, „nałożyć”, „włożyć” – można się pomylić. Mimo to dorzucamy oliwy do ognia i podrzucamy Ci jeszcze formę „założyć”. Spokojnie, rozróżnienie wcale nie jest takie trudne, jak może się wydawać! Czujemy się wezwani na pomoc, dlatego wyjaśniamy krótko: konstrukcji „założyć” używamy, gdy chcemy powiedzieć o akcesoriach. Wskazuje na przedmioty, które umieszcza na sobie człowiek. Zakładamy więc na przykład słuchawki, okulary czy broszkę.
Małe „ale”: to forma nadal traktowana przez niektóre słowniki jako błąd. Jest jednak coraz częściej używana i dopuszczalna w poprawnej polszczyźnie. „Zakładanie” dopuszczają do użycia znani językoznawcy, jak prof. Jan Miodek oraz prof. Mirosław Bańko, który stwierdza: „…dlatego nie jestem wcale skłonny do krytykowania tych, którzy mówią o zakładaniu płaszcza czy butów. W Innym słowniku języka polskiego PWN, opartym na Korpusie Języka Polskiego, w haśle „założyć” uwzględniliśmy oba znaczenia – i to dotyczące krawata, zegarka czy okularów, i to dotyczące płaszcza czy obuwia”.
Mamy nadzieję, że ten artykuł był dla Ciebie przydatny i nie będziesz unikał(-a) mówienia o ubiorze ze względu na te formy. By ułatwić Ci zapamiętanie omówionych wyżej konstrukcji, prezentujemy najważniejsze informacje w pigułce:
• Ubrać, czyli założyć coś na kogoś / coś
• Ubrać się, czyli włożyć na siebie ubranie, obuwie, nakrycie głowy (ktoś ubiera się w coś)
• Nakładać, czyli umieścić coś na kimś / czymś, ubrać kogoś w coś lub ubrać się
• Włożyć – używane w odniesieniu do czynności ubierania się w różne części garderoby
• Założyć – używane w odniesieniu do akcesoriów
Popraw błędy językowe i styl akapitów, a także znajdź słowa, które bardziej pasują do kontekstu.
1 Comment
O rany, nawet nie przypuszczałam, że każde z tych 5 wyrażeń ma swoje konkretne znaczenie i nie powinno się ich używać zamiennie….
Dzięki za wyjaśnienie!